Ir balanı – gailә bashlıgı, kız keshene – әni itep tәrbiyalik

Uzgan atnada raionybyznın' hakimiıat binasında raionıbıznın' mөhtәrәm ak әbilәre, avıl abıstaiları cıeldı. Alar belәn ochrashuga respublikabızda kүrkәm vәgazlәre belәn tanılgan, mәgrifәtche һәm cәmәgat eshleklese Sәidә Appakova, Tatarstannın' bash kazıe Cәlil xәzrәt Fazlıev, Bөtendөnıa tatar xatın-kızlarının' "Ak kalfak" ictimagıi oeshması rәise Kadriıa Idrisova һәm TR Sәlamәtlek saklau ministrlıgı vәkile-tabibә, yugarı kategoriıale aqusher-ginekolog Nailә Gainanova kilgәn ide. Eshlekle sөilәshүdә raion bashlıgı Rәis Min'nehanov, bashkarma komitet citәkchese urınbasarı Taһir SHәrәfiev, avıl cirleklәre bashlıkları, sәlamәtlek saklau, ZAGS, xokuk saklau organnarı, mәgarif, mәdәniıat bүlege, massakүlәm mәglүmat charaları vәkillәre katnashtı.

Eshlekle sөilәshү gailә kıimmәtlәren saklau һәm nıgıtuga, avıllarda demografik hәlne ıahshırtuga bagıshlangan ide. Vәzgııat, dөrestәn dә, borchılırlık. Zags bүlegennәn alıngan mәglүmatlarga kүz salsak, bıel raionıbızda el bashınnan 37 gailә tarkalgan. Zags bүlege mөdire Alsu SHәihetdinovanın' әitүenә karaganda, aerılıshuga gariza birүchelәrnen' kүpchelege hatınkızlar. In' kүp gailә tarkalu ochrakları 5-15 el bergә gomer kichergәn parlarga turı kilә. Aerılıshularnın' tөp sәbәbe- akcha citmәүchelek, irnen' xatınına kul kүtәrүe һәm echkechelek belәn bәile ikәn. Hatın-kızlar tabibәse Nailә Gainanova da bәhetle nikahnın' nigeze in' elek kız balanın' tәүfıiklılıgınnan, insaflılıgınnan bashlana di. «Ni kızganıch, son'gı vakıtta 1ch-18 yashlek kızlar arasında da bala tөsherү ochrakları kүzәtelә. Citlekmәgәn kıznın' organizmı chın mәgnәsendә psihologik stress kicherә. Hәzer internetta da kirәkmәgәn mәglүmat kүp, balaga uzmas өchen nindi darular echәrgә, nichek saklanırga kirәklege turında «akıllı kin'әsh» birүchelәr, tөrle «diagnoz» kuıuchılar kүp. Kız bala andıi mәglүmatnı in' elek әnisennәn ıaki tabiblardan alsın ide. Kechkenәdәn dөres itep tuklanu, sәlamәtlekkә zııan kitermi torgan un'ailı kiem kiıu, gigiena talәplәren үtәү turında balalar bakchalarınnan uk sөili bashlarga kirәk. Hәzer ıash әnilәr balaga uza almıi. Bolar barısı da kechkenәdәn dөres tәrbiıa almaunın' achı «cimeshlәre», - di tabibә. «Bala ana karınında uk tәrbiıalәnә bashlıi. Ana karınında 121 kөndә balaga Allaһı Tәgalә fәreshtәlәr belәn dүrt tөrle mәglүmat cibәrә: balanın' gomere, һөnәre, rizıgı һәm bәhetleme-bәhetsezme bulachagı (ıazmıshı) - dip bashladı chıgıshın Saidә abıstai Appakova. 3 ıashenә kadәr үk uen formasında bulsa da ata-anaga balasına olılarga, tabigatkә, hezmәtkә hөrmәt uıata bashlarga kirәk. 7 ıashtә inde hezmәtkүnekmәlәre birә bashlarga vakıt. Minem әni umartachılıkta eshlәde. Bezne dә үze belәn iıartep alıp bara. Uinap alıik әle dip, chıbık-chabık cıep cirgә kadap, iort tөzergә kusha ide. Annarı, "iort salınıp betkәch", tүrdә kaenanan' belәn kaenatan' bulır, үzegezgә dә urın әzerlә, bez dә kunakka kilerbez, Korәn ashları uzdırırbız, diıa-diıa, uinatıp ta ala, vәgazen dә sen'derep bara ide. Kechkenәdәn үk kaenana belәn kaenata digәn keshegә zur hөrmәt kүrsәtelergә tieshlegenә basım ıasadı. Әtiemnen' әitkәn sүzlәre iskә tөshә. "Kızım, sin'a 7 ıash inde. Kolhozda eshlәrlegen' bar", - dide. Hәzerge zamanda kaisı ata-ana 7 yashlek balasına shulai dip әitә ala?! Әitү tүgel, kashık belәn ashatabız bit. Oıat tүgelme bu? Bez ir balanı nikahka kadәr gailә bashlıgı itep tәrbiıalәrgә, kız balanı әni keshe bulırga әzerlәrgә tiesh. Bezne borıngı tәrtip belәn tәrbiıalәdelәr. Әti-әni asharga utırmıicha, өstәl yanına utırmadık. Өidә өlkәn keshe bar ikәn, tabın ıanına in' berenche anı utırttılar. Bala vakıtta olılar ıanında tavısh chıgarırga ıaramıi dip өirәttelәr. Gailә ul - kechkenә genә dәүlәt. Dәүlәt bashlıgı - ir. Hatın-kızlarga ir-atka karata iomshagrak, artist bulırga kirәk. Kaenatam da: «Kızım, irlәrne komanda birep cin'ep bulmıi,canım dip әitergә tırısh», - diıa ide. Shul «canım» sүze bөten nәrsәne rәtli dә kuıa. Dөres, bik nık achu kilgәndә, canım sүzenen' «c» hәrefen dә әitәse kilmәgәn chaklar bula. Achudan tıelıp kalırga өirәnergә kirәk. Hatın-kız akırıp-bakırıp, bөten eshne үz cilkәsenә alırga ashıkmasın. Ir үzen gailә bashlıgı itep toep ıashәrgә tiesh", - dide abıstai.

Alga taba sүz algan үtemle vәgaz ostası Cәlil xәzrәt tә chıgıshında ir hakına aerım tuktaldı. "Ber hatın da irenen' rizalıgın almıicha, cәnnәtle bulmas. Bu rәhmәtkә ireshү өchen hatın-kız kiıaүgә chıgıp 3 kenә kөn bulsa da, irgә hezmәt itәrgә tiesh. Abıstailarıbızga hatın-kızlarga үget-nәsihәt birgәndә, in' elek shushılarnı citkerergә kirәk, - dide xәzrәt. Gomumәn, cәnnәtle bulır өchen, farız gamәllәr genә az, keshe cәnnәtkә Allaһı Tәgalәnen' rәhmәte belәn kerә, әmma ul rәhmәt kүktә elenep tormıi, ul keshe rәhmәtenә ıasherengәn. Dimәk, bez ber-berebeznen' rәhmәten alırga, ber-berebezgә igelek kılırga tiesh. Bigrәk tә, berenche urında әti-әnilәr,tugannar, kүrshelәr». Cәlil hәzrәt Һәr mөselmannın' Allaһı Tәgalәgә tәvәkkәl kılıp ıashәrgә tieshlege hakında, һәr balanın' үz rizıgı belәn tuuı, ıash әnilәrgә bәbi alıp kaitudan bash tartmıicha, өlkәnnәrnen' dә alarnı huplap, ıaklap ıashәүlәre kirәk dide. "Tөnlә torıp bala imezү 70 tapkır tәһәccүd namazı ukıgan savapka tin'", - digәn hәdis tә kiterde hәzrәt. Cәlil hәzrәt shulai uk demo grafik hәlne ıahshırtu buencha өchenche balasın alıp kaitkan gailәlәrgә tieshle cirne avıl cirendә ıashәүchelәrgә bәlki akchalata birergәder, avıllarda bolai da bush cirlәr kүp, an'a kızıguchı ıuk. Kүp avıllarda balalar bakchaları bush, mәktәplәrdә ukuchılar sanı kimi, dүrtenche, bishenche balaların alıp kaituchı gailәlәrgә bernindi өstәmә ıardәm ıuk. Hөkүmәt bu turıda uilansın ide, - dide.

"Ak kalfak" citәkchese Kadriıa Idrisova da tәrbiıa baskıchlarının' kechkenәdәn salınuına basım ıasadı. "Balalarnı tugan teldә, milli ruhta, dingә hөrmәt belәn tәrbiıalәү, halkıbıznın' matur iolaların һәm goref-gadәtlәren tormıshıbızga kaitaru hatın-kızlarıbıznın' tөp burıchı. Balalarga mәgnәle isem kushu buencha charalar үtkәrelә, kүp cirlәrdә ıash әnilәr mәktәbe eshli, shulai uk tagın ber matur gadәtne ıan'artası- balalarnı tabigatkә alıp chıgıp, tereklekne kүzәtergә өirәtәse ide. Өlkәnnәrne sanga sugıp, hөrmәtlәp ıashәү, әti-әninen', әbi-babainın' өigә kunak kilsә balalarına, onıklarına alar nı matur itep karshı alırga, hөrmәtlәp ozata belergә өirәtү dә tәrbiıanen' ber өleshe", - dide Kadriıa Rәis kızı.