Кар яуганга кем сөенә? Галимнәр авыл хуҗалыгы өчен ел уңышлы булачак дип фаразлый
Татарстан авыл хуҗалыгы фәнни-тикшеренү институтында чираттагы очрашуда сүз башлыча ел йомгаклары турында барды. Институт җитәкчесе Марсель Таһиров әйтүенчә, узган ел, башкалардан аермалы буларак, нәтиҗәләргә бай, уңышлы дип саналырга хаклы. Хикмәт галимнәребез уйлап тапкан йөздән артык югары җитештерүчән сортларның Татарстан хуҗалыкларында елдан-ел киңрәк мәйданнар биләвендә яки терлекчелек тармагындагы уңышларда гына да түгел бугай.
Иң мөһиме – бүген һәр хуҗалыкта авыл хуҗалыгындагы фән казанышларын мөмкин кадәр күбрәк кулланмый торып, югары нәтиҗәләргә ирешеп булмавын яхшы аңлаучы фидакарьләр саны арта.
Институт галимнәре фәнни продукция җитештерү юнәлешендә дөньяның иң алга киткән илләре белән көндәшлек итә алырлык актив эшчәнлек алып бара. Бүген Татарстанның иң алдынгы хуҗалыкларында игенчелек һәм терлекчелек тармакларында галимнәребез белән иҗади хезмәттәшлектә җитештерүчәнлекне бермә-бер күтәрүче биотехнология ысуллары актив кулланыла. Малларның генетик сыйфатларын баету нигезендә яңа төр нәсел терлекләре булдыру, үсемлекләрнең яңадан-яңа селекциясен уйлап табу һәм башка юнәлешләрдә Белоруссия, Казахстан, Кытай Халык Республикасы кебек күрше дәүләтләр белән генә түгел, Германия, Англия һәм башка кайбер илләрнең фәнни үзәкләре белән элемтәләр ныгый.
Миңа, Лаеш районы Олы Кабан авылында яшәүче кеше буларак, Татарстан авыл хуҗалыгы фәнни-тикшеренү институтының авылыбыз читендәге тәҗрибә кырында еш булырга туры килә. Галимнәребезнең үҗәтлегенә, түземлегенә хәйран калырлык. Меңнәрчә кишәрлектә сыналучы сортларны сабый баладай тәрбияли алар. Әйтергә генә ансат: югары җитештерүчән яңа сортны барлыкка китерү өчен бөртекләр тәҗрибә кырында 13-15 ел дәвамында сынау узарга тиеш. Нәтиҗәсе дә бар: Татарстан галимнәре уйлап чыгарган сиксән бер сорт Россия төбәкләрендә ел саен мул уңыш бирә.
Үзенең төгәл фаразлары белән күпләрне гаҗәпләндерүче галим Олег Шайтанов әйтүенчә, гыйнвар аендагы әледән-әле үзгәреп торучы һава торышы, салкыннарның көне-көне белән 30 градустан артып киткән чаклары булса да, чәчүлекләргә зыян килмәгән. Кырдагы кар катламы үзенең башка еллардагы уртача күрсәткеченнән ким түгел. Гыйнвар һәм февраль айларында да явым-төшем әле шактый булачак, дип фаразлый галим.
– Татарстанның күпчелек районнарында яз һәм җәй айларында туфракта дым катламы азрак булу аркасында, чәчүлекләргә кыенгарак туры килә. Бу исә уңыш күләменә тискәре йогынты ясый иде. Быел кыш яуган кар дым катламын мул итеп тупларга мөмкинлек бирә. Моның өчен язгы мәшәкатьләргә бүгеннән әзерләнә башлау кирәк, – ди Олег Львович.
“Түгәрәк өстәл” янында барган сөйләшүдә органик авыл хуҗалыгы, биоашламалар кулланып, экологик чиста азык-төлек җитештерү турында да бәхәсле фикерләр яңгырады. Кызганыч, галимнәр фикеренчә, күп хуҗалыклар әлегә моңа әзер түгел.
Ә инде язгы кыр эшләренә әзерлеккә килгәндә, ул күптәннән бара. Һәр хуҗалык кыр эшләрен вакытында һәм югары сыйфатлы итеп башкарып чыкмаса, кышын карның күп булуы белән генә мул уңыш алып булмаячак, ди галимнәр. Чыннан да, югары җитештерүчән орлык, ягулык-майлау материаллары, ашлама кайтарту, запас частьлар турында кайгырту һәм башка төр проблемаларны тиешенчә хәл итми торып, мул уңышка өмет итү кыен. Тик боларның барысы өчен дә акча каян аласы?
Якынча исәпләүләр буенча, язгы кыр эшләре өчен чыгымнар башка еллардагыдан да күбрәк – 25 миллиард сум чамасы акча кирәк. Билгеле, банклар, акча капчыгын тотып, хуҗалык җитәкчеләре каршына барырга җыенмый. Бу эшне никадәр иртәрәк башласаң, шулкадәр яхшырак. Әлегә дистәгә якын район банклардан кредит алу артыннан йөри дә башламаган.
Ягулык-майлау материаллары, запас частьлар, ашлама һәм башка кирәк-яраклар туплау да узган еллардагыдан сүлпәнрәк бара. Ә егерме районда ашлама күләме гектарына 15-20 килограммнан да кимрәк.
Югыйсә республика җитәкчелеге ашламаны быел гектарына 70 килограммнан да ким булмаган күләмдә туплауны максат итеп куйган иде. Апас районы хуҗалыкларында исә ашлама гектарына 0,6 килограммнан артмый. Яңа Чишмә (0,9), Әгерҗе (1,4), Чирмешән (3,8), Питрәч (4,6), Чүпрәле ( 5,3), Кайбыч (5,4), Лениногорск (7,6), Кама Тамагы (8,2) һәм башка кайбер район хуҗалыкларында да бу эш әле башланып кына килә.
Санаулы көннәр бик тиз уза. Язга да ай ярым вакыт калып бара. Ә кыр эшләренә әзерлеккә килгәндә, күп хуҗалыкларда хәлләр каравыл кычкырырлык. Кар күп явып, җир катламында дым күбрәк булса да, мул уңыш алыр өчен игенчелектә һәр эшне вакытында башкарып чыгу кирәк, ди галимнәр.
Следите за самым важным и интересным в Telegram-каналеТатмедиа
Нет комментариев